Doğrusu Türkiye'nin birincil yerli otomobili Devir'in hikayesini bilmeyen yoktur. Ama o günlere şahitlik eden isimlerden dinlenen anılar, bu otomobilin yalnızca bir demir parçasından ibaret olmadığını ortaya koyuyor. Türkiye'nin ilk yerli otomobili bugün 55. yaş gününü kutlarken, aradan geçen yarım asır Eskişehir'de halen gazetecilik yapan Rıdvan Uysal'ın anılarını silememiş. Devir'i canı pahasına da olsa fotoğraflayan 83 yaşındaki başarılı gazeteci, 55 yıl önceye artan bir şekilde anlattığı anılarını benzeri tekrar yaşıyormuş gibi heyecanlanıyor.
"Tesadüfen bir girdim, bir baktım Ihtilal'i gördüm"
Ihtilal otomobilleri için Ankara'dan mühendislerin geldiğini gösteren emektar gazeteci, tel örgülerin arasından Cern Atölyesi'ne girdiğini söyledi. Aksiyonu bol hatırasını az daha gözünde canlandırarak anlatan Sakin, "Buraya mühendisler gelerek bir proje geliştiriyorlar. Bende bunu duydum. İstanbul'a minik bir haber geçtim. O zamanlar Çevirmen gazetesindeydim. Haberi geçince gazete ayaklandı. İlla fotoğraf isteriz dediler. Biz bunu duyduğumuzda aradan 15 gün geçmişti. Editörler, 'Ne yap, ne et, çalışmaları çek' dediler. O zamanlar Cern Atölyesi'nin genel müdürü vardı. Aradım ve haber için asistan olmasını istedim. 'Rıdvan ağabey, benim kellemi alırlar' dedi. 'Mümkün yok, veremem bu fazla dar bir proje' dedi. Bunu İstanbul'a söylediğimde, 'Arkadaş, ya bu haberi yaparsın, yada Tercüman Gazetesi'nden gidersin' dediler. Sen olsan ne yaparsın? Bende işlenmiş diyerek aldım makineyi elime geldim. Fabrika çevresinde keşif yaptım. Tellerin aralarında bir tarafsızlık gördüm. Nasıl Olursa Olsun karşıda oturan işçiler, oradan sabahları işe ulaşmak için geçiyorlardı. Ben orada içeriye daldım. Bir sürü atölye vardı. Rastgele bir girdim, bir baktım Köklü Değişiklik'i gördüm. Kasasını ve şasesini koymuşlar. Başıma gelecekleri aşağı yukarı da varsayım ediyordum fakat o zamanlardaki kutu makinem ile fotoğrafları çektim" dedi.
"Devir'i çektiğim filmleri çorabımda sakladım"
Ana maceranın fotoğrafları çektikten sonradan başladığını ifade eden Rıdvan Sakin, tüm gazetelere atlattığı haberi anlatırken o keyfi baştan yaşıyor. 3 gün her tarafında İstanbul'dan Eskişehir'e dönemediğini aktaran Uysal, "Tanıdıkları için resim çekmeme ses çıkarmadılar. 15 kare fotoğraf çektim. Bütün çıkacağım atölyeden, ansızın baş mühendis karşıma dikildi. 'Rııdvan ağabey sen ne yapıyorsun, buraya seni kim soktu?' dedi. 'Yav kardeşim ben müdürden müsade istedim, vermedi bende geldim' dedim. Ama o arada başıma gelecekleri bildiğim için, makinedeki filmi çıkartıp çorabımın içine soktum. İkinci manâsız filmi de makineye taktım. Bir lahza evvel de oradan gitmek istiyorum fakat etrafımı sardılar. Müdüre haber vereceklerdi. 'Ya müdüre haber vermeyin, adamla aramız iyi, kötü olmasın. Işlenmiş, ben çektiğim filmi size teslim edeceğim' dedim. Ne olur olmaz diye filmi makineden çekerek çıkarttım. Zaten abes film, yanmış oldu. Ben geldiğim yerden çıktım ve hiç arkama bile bakmıyorum. Hemen tren garına geldim. O anda da raslantı İstanbul'a tren var. Atladım trene, İstanbul'a geldim Haydarpaşa'da inip karşıya geçtim. Hemencecik bir taksiye bindim, doğru gazeteye. İç eriye bir girdim. Nasıl bağırışıyorlar biliyor musun? Anında aldılar filmi ve filmler cillop gibi. Ertesi gün gazetede manşet, 'Kendi otomobilimizi biz yapıyoruz, adı da Devrim.' Ortalık birbirine girdi, bütün gazeteleri atlattım. Fakat o haber çıktı, kıyamet koptu kardeşim. Ankara ayaklandı. 'Kimse duymasın' denildi. Ben korkumdan İstanbul'dan geri gelemedim. 3 gün İstanbul'da kaldım. 4. gün buraya geldim. Baktım ama ses seda değil, fakat ast Cern Atölyesi bana kapandı" şeklinde konuştu.
Köklü Değişiklik'in yürek burkan hikayesi
Devir, Cumhuriyet'in 38. yılında biri siyah, biri de beyaz almak üzere 4,5 ay gibi kısa bir sürede Eskişehir Demiryolu Fabrikaları'nda üretildi. Bu iki araba, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı törenlerine yetiştirilmesi için 28 Ekim akşamı Eskişehir’den buharlı trenle Ankara’ya dürüst yola çıkarıldı. Tren sabaha aleyhinde Ankara’ya ulaştı. İki Ihtilal otomobili o zamanlar Sıhhiye semtinde yer alan Ankara Demiryolu Fabrikası’na indirildi. Manevra imkanı temin etmek için depolarına sadece birkaç litre yakıt kondu. Ana ikmal sabahleyin Sıhhiye’deki Mobil Benzin Istasyonu’ndan yapılacak, sonradan da Meclis’e gidilecekti. 29 Ekim sabahı, Devrimler motosikletli epeyce topluluk bir trafik ekibinden oluşan eskortun aralarında yola çıktı. Çıktı ama, eskorttakiler, benzin alma işinden haberleri olmadığı için, Mobil’e uğramadan yola devam ettiler. Meclis’in önüne gelindiğinde şart anlaşıldı, telaş getirilen benzin beyaz arabaya kondu. Siyah arabaya konacağı sırada ise Cemal Paşa Meclis’in önüne gelmiş ve Anıtkabir’e gitmek üzere siyah Devir otomobiline binmişti. Yola çıkıldı. Fakat 100 metre kadar sonra motor öksürerek durdu. Cemal Paşa’nın “Ne oluyor ?” sorusuna direksiyondaki Yüksek Mühendis Rıfat Serdaroğlu, “Paşam, benzin bitti” cevabını verdi. Paşa’dan özür dilenerek beyaz Ihtilal’e geçmesi rica edildi. Buna uyan Cemal Paşa Anıtkabir’e bu araba ile gitti.
Çabuk üretimi başlamadan bitti
Ertesi gün bütün gazetelerin laf birliği etmişcesine, “100 metre gidip bozuldu” başlığını attıkları siyah Devir, aynı gün Hipodrom’daki geçit törenine katılıyor, ne bundan, ne de Cemal Paşa’nın Anıtkabir’e bir diğer Devrim otomobili ile gittiğinden söz ediliyor; yalnızca haber, açıklama ve fıkralarda harcanan bunca paranın boşuna gittiğinden dem vuruluyordu. Fakat benzer yıl Tarım Bakanlığı bütçesine konmuş yer alan “At neslinin ıslahı” için 25 Milyon TL tahsis ve sonucundan kimse söz etmiyordu. Bunun üzerine ise Türkiye’nin birincil yerli otomobili Köklü Değişiklik’in süratli üretimi başlamadan bitmişti.
Hala çalışır durumda
öte taraftan 1961 yılında 4 adet üretilen Ihtilal otomobillerinden sadece birisi günümüze ulaştı. Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A.Ş. (TÜLOMSAŞ) Eskişehir bahçesinde, özel olarak yapılan camlı garajda muhafaza edilen Ihtilal otomobili halen çalışır durumda bulunuyor.
7 yılda 253 bin ziyaretçi
Unutulmayan Köklü Değişiklik'i son 7 yılda takriben 253 bin birey ziyaret ederken, bu yılın ilk 10 ayında ise ziyaretçi sayısı 50 bin birey olarak kayıtlara geçti.
MEHMET SIDDIK YEŞİLIRMAK-SELİM KUŞCU
sizlere dogruhaberler2016.blogspot.com farkıyla sunulmuştur
EmoticonEmoticon